Neder-Germaanse Limes UNESCO Werelderfgoed

Neder-Germaanse Limes UNESCO Werelderfgoed
De Neder-Germaanse Limes staat vanaf 27 juli 2021 op de UNESCO Werelderfgoedlijst, zo besloot het Werelderfgoedcomité. De opname op de Werelderfgoedlijst is een belangrijke stap in de internationale erkenning van dit unieke stuk erfgoed. Daarmee staat het op dezelfde lijst als bijvoorbeeld de Pyramides in Egypte en de Chinese Muur.

(Replica van de grafsteen van Marcus Mallius. Het orgineel is in 1938 gevonden tijdens baggerwerkzaamheden in de Bijland en bevindt zich in Museum Het Valkhof in Nijmegen)

Limes: de oude grenzen van het Romeinse Rijk
De Romeinse Limes is de grens van het oude Romeinse rijk. Op haar hoogtepunt, ongeveer 2000 jaar geleden, strekte het Rijk zich uit van Schotland tot in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Delen van de versterkte grens staan al op de Werelderfgoedlijst. De Neder-Germaanse Limes is het deel tussen Katwijk aan Zee en Remagen (Duitsland). In Nederland volgt de grens de loop van de Rijn vanaf Katwijk aan Zee via Utrecht tot aan de Duitse grens bij Herwen in de gemeente Zevenaar. Daarna volgt de grens de Rijn verder langs Keulen en Bonn. Vervolgens loopt de Limes een stuk over land naar de Donau en volgt dan deze rivier naar de Balkan.
Voordracht van de Neder-Germaanse Limes
Sinds 2011 werken drie Nederlandse provincies samen met Duitsland en de Limes-gemeenten aan de voordracht van de Neder-Germaanse Limes. In 2014 is door de verschillende partners een intentieovereenkomst getekend. Gedeputeerde Staten van de provincies Utrecht, Gelderland en Zuid-Holland hebben in september 2019 gezamenlijk het nominatiedossier aangeboden aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De gemeente Zevenaar was als Limes-gemeente ook betrokken bij dit proces. Het college van burgemeester en wethouders heeft archeologisch onderzoek laten uitvoeren op een akker ten zuiden van Herwen, waar resten van Romeinse militaire kampen gevonden zijn. Het college heeft er vervolgens mee ingestemd dat deze zone opgenomen werd in het nominatiedossier van de Neder-Germaanse Limes. Inmiddels is de kernzone een archeologisch rijksmonument en heeft het nu als onderdeel van de Limes ook de status van werelderfgoed.
Verder is een grote bufferzone rondom de De Bijland aangewezen, met een specifiek archeologisch beleid ter bescherming van de Romeinse archeologie, waaronder de verspoelde resten van het Romeinse fort Carvium ad Molem (Herwen bij de Dam), in de bodem van de waterplas.
Neder-Germaanse Limes UNESCO Werelderfgoed
Met een positief besluit van de ministerraad heeft de minister van OCW in januari 2020 het nominatiedossier samen met Duitsland ingediend bij UNESCO in Parijs. Op 27 juli 2021 kende het
Werelderfgoedcomité de status van UNESCO Werelderfgoed toe aan de Neder-Germaanse Limes. Met plaatsing op de Werelderfgoedlijst wordt de Limes toegevoegd aan een selectie van gebieden die uniek zijn op de wereld en behouden moeten worden.
Archeologie langs de Gelderse Limes
De Limes als grens moest verdedigd worden. Daarom bouwden de Romeinen 2000 jaar geleden langs deze grens forten (castella) en wachttorens. Ook legden ze wegen en dammen aan. De provincie Gelderland kent unieke vindplaatsen met grote archeologische waarde. Het bijzondere van de Unesco-locatie Herwen is dat het fort nabij de legendarische Dam van Drusus lag. Deze Dam zorgde ervoor dat er meer water de Neder-Rijn in stroomde (in plaats van in de Waal). Hierdoor kon de Romeinse veldheer Drusus met een riviervloot binnendringen in Noord-Germanië om dit gebied te onderwerpen. Dit was 2000 jaar geleden al watermanagement “avant la lettre”. Nergens anders in het Romeinse Rijk hebben de Romeinen zo’n waterwerk aangelegd.

(bodemvondst Bijland)

Bodem vol vondsten
Bijzonder aan de Neder-Germaanse Limes is, in vergelijking met andere delen van de grens, dat deze ligt in een gebied dat altijd waterrijk is geweest. Dankzij de conserverende eigenschappen van de bodem zijn restanten uit de Romeinse periode goed bewaard gebleven. Vondsten leveren niet alleen informatie over militaire architectuur en infrastructuur, maar ook informatie over scheepsbouw en bevoorrading. Belangrijke vondsten uit de Bijland zijn de grafsteen van Marcus Mallius, waarop de naam Carvium (Herwen) staat vermeld, en diverse Romeinse zwaarden, lanspunten en een helm. Verder is er onder andere een groot bouwfragment van een tempel gevonden en een 28 cm hoog bronzen beeldje van Mercurius.

Activiteiten
Met de inschrijving van de Neder-Germaanse Limes op de Werelderfgoedlijst start komend jaar een regionaal Limesjaar waar de gemeente Zevenaar ook aan deelneemt. Een actueel overzicht van activiteiten wordt opgenomen op de website van MijnGelderland. Juist in de regio is een boeiend verhaal te vertellen, van Romeinse stad tot militaire macht aan de Limes en religieuze beleving.
Binnenkort organiseert het Liemers Museum ter gelegenheid van de toekenning van de status van Werelderfgoed een kleine tentoonstelling in de Turmac Cultuurfabriek, waarbij Romeinse vondsten uit de Bijland worden toegelicht. Ook organiseert het museum een korte excursies bij de Bijland.